Τι χορούς χορεύουμε;

Με αφορμή μια ερώτηση ενός μαθητή μου σας γράφω σήμερα. Για του λόγου το αληθές και με πολύ συστολή με ρώτησε προχθές «πότε δημιουργήθηκαν οι χοροί που μας κάνεις; Έτσι χόρευαν πάντα;»

Η απορία είναι εύλογη και άπτεται της συλλογιστική του τι θεωρούμε παραδοσιακό, τι είναι παράδοση, εμείς σήμερα κάνουμε παράδοση κ.λπ.

Αρχικά, πρέπει να αναφέρουμε ότι η πρώτη χορευτική έκφανση αφορούσε την τελετουργία και όχι ψυχαγωγία. Στην αρχαία Ελλάδα ο χορός ήταν άρρικτα συνδεδεμένος με το θείο και θεωρούνταν μια ευκαιρία για παρεμβολή της θεϊκής θέλησης στα ανθρώπινα πράγματα. Εύλογο ερώτημα αποτελεί το «πώς κατέληξε ο χορός σήμερα να τον χορεύουμε σε γιορτές και όχι σε τελετουργίες;».

Ρωτήστε έναν μεγάλο άνθρωπο και θα σας πεί «…το χωριό πανηγύριζε στις 21 Αυγούστου, προς τιμήν της Παναγίας…». Συνεπώς, άλλαξε η θρησκεία και όχι ο λόγος για χορό. Τώρα το πώς συνδέθηκε και συνδέεται η αρχαία Ελλάδα με τον Χριστιανισμό είναι άλλο θέμα. Κι όμως συνδέθηκε…

Για να επιστρέψουμε στο θέμα μας, ο χορός ξεκίνησε ως ένα είδος τελετουργίας και συνδέθηκε με το θείο. Στην αρχαία Ελλάδα αποτελούσε μαζί με την μουσική βασικά στοιχεία της εκπαίδευσης. Στην πορεία όμως απέκτησε και χαρακτήρα ψυχαγωγίας, όπως για παράδειγμα στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.

Πολύ σημαντικός ρόλος για τη διαμόρφωση της εικόνας που έχουμε εμείς σήμερα για τον παραδοσιακό χορό είναι η Βυζαντινή αυτοκρατορία και οι απαγορεύσεις της εκκλησίας. Ο χορός θεωρήθηκε εκείνη την περίοδο ως γνώρισμα των παγανιστών, που χόρευαν προς τιμή κάποιου θεού, και πολλές φορές αφορίστηκε. Αφού όμως διαπιστώθηκε ότι αυτή η παράδοση είναι ριζωμένη βαθιά και ο «λαός» δεν την αποχωριζόταν, η εκκλησία ενστερνίστηκε τις περισσότερες χορευτικές εκφάνσεις και είτε τις περιέβαλλε με τον ιερό μανδύα της είτε τις επέτρεπε υπό την υψηλή εποπτία της.

Με τη δημιουργία του νεοελληνικού κράτους μεγάλη ήταν η προσπάθεια σύνδεσης χορών με την αρχαιότητα βάσει της θεωρίας των «επιβιωμάτων» του αρχιλαογράφου Νικόλαου Πολίτη. Θέλοντας με αυτό τον τρόπο να τεκμηριωθεί η τόσο πολυπόθητη συνέχεια του ελληνικού πολιτισμού. Για παράδειγμα ο Τσακώνικος συνδέθηκε με τον Θησέα και τον λαβύρινθο του Μίνωα, ο χορός Σέρρα των Ποντίων και το Πεντοζάλι των Κρητικών με τον πυρρίχιο…

Πράγματα που στη δική μου λογική είναι ασύνδετα. Στη δική σας;;

Κλείνοντας αυτή την μικρή ανασκόπηση της πορείας του χορού, θα ήθελα να καταλήξω ότι σήμερα διδάσκουμε και διδασκόμαστε χορούς με αναφορά στις τελευταίες παραδοσιακές κοινότητες της ελληνικής κοινωνίας, λίγο πριν την μετατροπή τους σε αστικές. Αν και όλα αυτά με τη σειρά τους τίθονται υπό βέβαιη αμφισβήτηση…

Για παράδειγμα: Έχει καταγράψει κάποιος «ερευνητής» τον οποιονδήποτε «παλιό» να χορεύει τσάμικο με φουστανέλα; γιατί έχουμε αναγάγει το τσάμικο ως πανελλήνιο χορό; ακόμα γιατί έχουμε συνδέσει την «λεβεντιά» με τη φουστανέλα και τους τσολιάδες με τη «λεβεντιά»;